Lutherhof - Geschiedenis

De Lutherhof is ontstaan op initiatief van de Diaconie van de Evangelisch-Lutherse Gemeente Amsterdam. In 1903 besluit de Evangelisch-Lutherse Gemeente om aan het Staringplein in het Amsterdamse stadsdeel Oud West een hof voor vrouwelijke ouden van dagen te bouwen. In 1909 is de hof klaar. Dit betekent dat de Lutherhof, die in 2000 op de Rijksmonumentenlijst werd geplaatst, in de zomer van 2009 haar honderdjarige bestaan vierde. De hof is gezichtsbepalend voor het Staringplein. Het vierkante, imposante gebouw valt op door zowel aanleg als architectuur. Architect D. Van Oort Hzn. is in zijn ontwerp afgeweken van de karakteristieke Hollandse hofjes, die doorgaans uit een reeks van naast elkaar staande huisjes rond een binnenpleintje bestonden.
Voor het ontwerp ondernam de architect verschillende studiereizen naar het buitenland, waaronder naar Italië. In het blad Bouwkunde schrijft J. Gratema over de hof: “De architectuur van de binnenplaats – met rondom arcaden waarop de wooneenheden uitkomen, op de begane grond modern aandoende bogen en op de beide verdiepingen Toscaanse zuiltjes – doet enigszins denken aan de Duitse renaissance binnenpleinen en in de verte ook aan beroemde Romeinse Rinascitá” (jaargang 1910, nr. 1). Door de bogen, de zuilen en het glas-in-lood in het trapportaal heeft de Lutherhof eerder het karakter van een klooster met diverse rondgangen rond de kloostertuin, dan van een hofje.

De hof is een voortzetting van het Konijnenhofje uit 1670 en het Zwaardvegershofje uit 1738, beide in de Jordaan gelegen. Dit maakt de Lutherhof tot de oudste Lutherse Diaconale Instelling van Amsterdam. De vroegere hofjes waren eveneens bestemd voor oudere, alleenstaande dames, die in behoeftige omstandigheden verkeerden. De bewoonsters kregen kosteloze huisvesting en deelden samen een huisje. De diaconessen verzorgden de bewoonsters bij ziekte en gaven hen ‘s winters brood. Ook betaalde de diaconie geneeskundige hulp en begrafeniskosten. Beide hofjes vielen tot 1828 bestuurlijk direct onder de Diaconie, daarna kregen ze een eigen bestuur.

In de Lutherhof zijn gevelstenen van de oude hofjes verwerkt. Hun opschriften luiden: ‘Vreede, Liefde, Geloof en Hoop’ en ‘Opregtheid, Waerheid, Stantvastigheid en Overwinning’. Na ruim twee eeuwen voldeden het Konijnenhofje en het Zwaardvegershofje niet meer aan de eisen die aan een goed ingericht hofje werden gesteld. Daarom besloot de Diaconie op 16 maart 1900 tot aankoop van een terrein om een nieuw hofje op te bouwen. In overleg met het stadsbestuur kon een terrein worden verkregen op het Staringplein. Op 30 oktober 1907 legde Augusta Ernestine Sillem de eerste steen die in de hal beneden te bewonderen valt. Op 2 juli 1909 vond de opening van de Lutherhof plaats met een feest in de tuin.

In 1982 besloot het bestuur de Lutherhof te renoveren. Vooral de sanitaire voorzieningen werden aangepakt. Iedere woning kreeg een eigen toilet, douche en wastafel. Een aantal woningen werd samengetrokken, zodat wat grotere woonruimtes ontstonden. Zestig van de zeventig woningen bleven over, waarvan 44 eenkamerwoningen en 16 tweekamerwoningen. In het voormalig mortuarium kwam een wasserette. De hof werd heropend in 1984. Een aantal van de oudere bewoners kwam niet terug na de verbouwing, omdat zij inmiddels een plekje hadden gevonden in een bejaardenhuis. De hof kampte hierdoor even met leegstand. Omdat ze niet genoeg ouderen konden aantrekken, is het bestuur toen ook jongere vrouwen gaan toelaten. De voorkeur ging uit naar studentes Geneeskunde van Christelijke huize die de ouderen bij ziekten konden helpen. Kort daarna werden mondjesmaat ook heren toegelaten.

Begin 2000 werd de Lutherhof verder gemoderniseerd. De ruime zolders van het gebouw die als bergruimte werden gebruikt, bleken uitstekend geschikt voor nieuwe woningen. Met leningen van lutherse fondsen en subsidies van stadsdeel Oud-West en Monumentenzorg werden 9 nieuwe appartementen gerealiseerd van 60 tot 100 m2. Er is geen leegstand meer. Wie in de Lutherhof wil wonen, komt op een lange wachtlijst terecht. Lutheranen en ouderen hebben nog altijd voorrang. De Lutherhof wil nu en in de toekomst een rustige en beschermde woonomgeving voor ouderen en jongeren blijven bieden.