De kerken en het slavernijverleden

Bespreking door Kathleen Ferrier van "Heilzame verwerking van het slavernijverleden voor ‘wit’ en ‘zwart’. Een bijdrage vanuit de kerken".

“Heilzame verwerking van het slavernijverleden voor ‘wit’ en ‘zwart’ “, -uitgegeven door Stichting Lutherse Uitgeverij en Boekhandel, April 2020-, is de neerslag van een symposium, dat onderdeel is van een belangwekkend initiatief dat werd genomen door drie partijen: twee Amsterdamse kerken met veel zwarte leden, de Evangelisch-Lutherse Gemeenste Amsterdam en de Evangelische Broedergemeente Amsterdam Stad en Flevoland, en NiNSee, het Nationaal instituut Nederlands slavernijverleden en erfenis. Deze partijen hebben een meerjarig programma opgezet, als aanzet om te komen tot een nationale verwerking van het gemeenschappelijk slavernijverleden.

Hoofdmoot van het boek vormen de vier interessante essays, die door een jury onder deskundige leiding van Michiel van Kempen, hoogleraar Nederlands-Caribische Letteren aan de Universiteit van Amsterdam, als winnaars aangemerkt zijn in een schrijfwedstrijd.
Het tweede deel is een verslag van een symposium dat november vorig jaar gehouden werd en waarvan onder andere het groetwoord van ds. René de Reuver, scriba van de Protestantse Kerk in Nederland en inleidingen van psychiater Glenn Hellberg en hoogleraar slavernijverleden Alex van Stipriaan opgenomen zijn.
Het derde deel bevat indringende voorbeelden van actuele bijbelduidingen uit kerkdiensten die gehouden werden rond KetiKoti 2019, de viering van de afschaffing van Slavernij in het Koninkrijk der Nederlanden op 1 juli 1863 (waarna de slaven nog wel verplicht werden tien jaar op de plantages te blijven werken, maar dit terzijde).

Het boek is lezenswaardig en informatief, omdat het meerstemmig is en ons gedeeld slavernijverleden van verschillende kanten belicht.
En precies daarin ligt de grote meerwaarde van dit boek.

Juist nu, nu we op tal van plekken in eigen land en wereldwijd massale anti-discriminatieprotesten zien, kan niemand meer ontkennen dat er grote behoefte is aan die heilzame en nationale verwerking van ons slavernijverleden, waaraan de titel in dit boek refereert. Die behoefte is er, onmiskenbaar, meer nog, de noodzaak is evident nu protesten uitmonden in vernielingen in de openbare ruimte, door het neerhalen en bekladden van standbeelden. De samenleving hunkert naar een evenwichtig debat, terwijl het debat over ons gedeeld verleden door extremen gekaapt is.
Het debat moet gevoerd worden. De grote vraag is: hoe?

Ondertussen is het oorverdovend stil van de kant van de overheid. De minister-president heeft gelijk als hij zegt dat het vooral een maatschappelijk debat moet zijn, zo is hij zelf immers tot het inzicht gekomen dat Zwarte Piet beter niet zwart kan zijn, maar de overheid heeft wel degelijk een rol te spelen. Eén die verder gaat dan het ontvangen van mensen in het Torentje voor een goed gesprek. De rol van de overheid is het faciliteren van dat evenwichtige debat. Het is ons beloofd, door minister Ollengren van Binnenlandse Zaken in haar brief aan de Tweede Kamer van 1 juli 2019. Waar blijft dat debat?

Maar ook: waar blijven de kerken? De kerken die een grote rol gespeeld hebben bij het witwassen van slavernij waardoor de ongebreidelde hebzucht van de kolonisator bevredigd kon worden.
Op niveau van Europese kerken en breder dan dat, zijn er initiatieven waarin kerken hun rol pakken, maar in Nederland blijft het, behalve een groetwoord van de scriba van de PKN, ook van de zijde van de kerken oorverdovend stil.

Lees dit boek vanuit die optiek, als een belangrijke aanzet tot het debat dat we vooralsnog niet voeren en waartoe deze drie partijen onverschrokken het initiatief genomen hebben. Een initiatief dat overigens ook na 1 juli doorloopt in belangrijke bijeenkomsten later dit jaar.

Het boek zet ons aan het denken en stimuleert ons om te luisteren.
En dat is precies, wat we nu nodig hebben.

Kathleen Ferrier was tweede kamerlid voor ontwikkelingssamenwerking en secretaris van Samen Kerk In Nederland (SKIN)