Groninger Dienst 28 oktober 2018

Op zondag 28 oktober 2018 werd voor de twaalfde keer een Groninger kerkdienst gevierd in de Oude Lutherse Kerk in Amsterdam. Ds. Harry Donga ging voor, Manda van der Vries maakte de foto's.

Gemainte,

Dit joar hollen wie hier op t Spui n aantal  dainsten mit thema: profeten as smoakmoakers van t geleuf. Profeten van Israel wadden mensen van t eurdail, mor t wadden gain onhaailsprofeten. Zai wezen op wat doudestieds schaif zat in moatschappij. Socioale misstanden vereurdailden ze, mor zai wezen touglieks n weg um t in t lieke te bringen. En in t ènde brochten ze altied hoop. Hoop dat t aans wodden kìn, boudel in nije vougen, as lu dat zulf ook mor zain zollen. Inzicht, omkeer en vernijen. Dat is drijslag woar profeten mit aarbaid hebben.
Aingst akkedaaiert dat ook hail schier mit t thema van dizze dainst: Kiek ais aans. Dreven, vanzulfs, deur t visioen van roupen dat wie net lezen hebben.
Wie begunnen onze zuiktocht dizze mörn bie profeet Jeremia. [ 2 ] Dit is hom, schilderd deur Michelangelo op t plefon van Sixtijnse kapel in t Vaticoan in Rome. Wie zain n dinkende, beschaauwende persoon [ 3 ]. Joe zain t nait allenneg op dizze ofbeelden. Mor [ 4 ] ook ons aigen Rembrandt het hom zo ófbeeld. Gainent van andere profeten is zo aanwezeg in woorden dij wie van en over hum heuren. Jeremia is taikend als dail van zien aigen profetie. Zien noam bedudt: de Heer zel verhogen. De Heer het Jeremia verhoogd tot pr-agent op eerde.
Hai is n man van stevige toal, mor ook van jeuzeln, jeremiëren. Kloaglaidern van Jeremia hebben allerdeegs  n apaart biebelboukje opleverd. Toch is e gain cynicus, ook al zug e hou veul, joa alles, in toeze lopt. Mor ook zug e hoop en toukomst, hai bringt bosschop van n nij verbond van God en mensen.

Vatteg joar treedt e op as profeet in Jeruzalem, zo rond 600 veur Christus. n Tied van undergang dij beslagt mit verwoesten van tempel.

Wie trevven gain ieskolde haailege dij zuk naargens drok um mokt. Mor n man dij trilt as n ruske, deur spannen over zien opdracht. n Opdracht dij e sikkom nait velen kìn.
Zo begunt t ook vot in t eerste hoofdstuk.

God zegt tegen hum: “Veurdat ik die vörmde in schoot van dien moeke, koos ik die oet. Veur dastoe geboren wast, bestemde ik die veur mie. Ik heb die aanwezen as profeet veur de volken. Ik zee: ‘Och heden, Heer, mien God, ik kin t woord nait aan, k bìn veuls te jong! Wat kìn ik nou oet stro zetten?’ Mor God zedde deur. Bist nait te jong, ik leg mien woorden bie die in de mond. Huifst veur gainent baange te weden, ik bìn ja bie die [ 5 ] God ruik zien mond aan en muik hom kloar veur wat e zeggen mös. En den kommen achter nander n poar biezundere beelden op hum òf. Trouwens ook op ons.
‘Wat zugst Jeremia’ vragt God en [ 6 ] hai let hom amandeltakke zain. Noa winter is de amandelboom eerste van aal bomen dij bluit. Ik was n keer of wat s winters op de Canarische eilanden en heb doar mit aigen ogen zain hou schier ze bluien. Of ie nou willen of nait het trekt joen aandacht. Joe wodden der wakker en schaarp van. n Boom dij tot verbeelden sprekt. Zo sprak e ook tot Vincent van Gogh [ 7 ] dij dit muik. Mit dij amandeltakke wordt in t Hebreeuws n mooi woordspel speuld. n Amandeltakke hait ‘sakeed’, mor de verandern van mor ain klinker levert n aander woord op, t woord ‘sokeed’ en dat betaikent wakker, woakzoam, bie tied kommen.
In t Hebreeuws wuien allenneg de medeklinkers schreven, klinkers mös je der zulf bie zetten.
Pas deur zogenoamde Masoreten is der mit n leestaiken aangeven welke klinker je lezen mouten. Jeremia dij amandelboom voak bluien zag, zug opains wat aans, dat veur zien toak slim belangriek is. Hij wordt wakker, hij gaait dingen inains aans zain. Hai kikt dwaars deur blui hìn en begript dat e wag, woakzoam, zien woorden kaizen mout. Hij begript ook dat dij woorden der deur God wel vanzulf kommen zellen.
Nait allenneg mout hai wakker weden mor ook t volk, de mensen, elkenaine.
En den volgt der nog n beeld, n aldervrezelijkst beeld. Hai zug n kokende kedel. Neudzoakelk veur t eten, mor in gezin mit lutje kinder altied gevoarlek. [ 8 ] Chagall muik dit sprekende schilderij. Hou voak is t nait gebeurd dat n lutje snöddebelle snuusternd in pane kieken wol, dij umtrok en alderiezelkst verbraande. God let Jeremia n kokende kedel zain dij gevoarlijk overhelt vanoet t Noorden. Vanoet dat Noorden kwam t gevoar veur Israel en Juda. Zai zollen zich lèlk verbrannen kìnnen. t Binnen de volken dij Israel vernailen zellen. Woarum? Um reden dat t volk kwoad doan het in ogen van de Heer. Zai haren aigen goden kozen, riekdom en winstbejag. Ze haren gain oog veur wedevraauw, wees en vrumden. Dat staait gliek aan gain oog veur God de Heer, God van Israel.
[ 9 ] Dit schilderij let dit hail schier zain.
t Is oet t begun van 19e aiw en mokt deur Julius Schnorr von Carlosfeld. Zittende Jeremia mit God de Voader boven zuk. Links en rechtsboven twai cirkels mit links kokende kedel en rechts amandeltakje. En joe zain rechts ook woar Jeremia t volk van beschuldigd, ofgoderij, aandre goden, t golden kaalf en links under overkokende pane zain je de legers oet t Noorden.
Zo wordt Jeremia op pad stuurd. Niks zel hom bespoard blieven in de vatteg joar van zien optreden. En hou stoer hai t eerst ook von om Gods woord te verkondigen. Hai gaait deur, mit God aan zien zied.

Wat wie in elk geval van hum leren kinnen is zien creatieve menaaier van kieken. Het toalkundeg grapke van amandeltakke zet zien haile menaaier van kieken op kop. Altied weer mouten wie ook perbaaiern aans tegen dingen aan te kieken. Doar kìn en mout je joen haile levent mit bezig blieven, zeker as christen.

Noast de profetie oet Olle Testament hebben wie vanmörn ook oet Evengelie lezen. Ook al zo’n verhoal woar t um t aans kieken gaait. t Draait, zo liekt t,  allerdeegs letterlijk um kieken. Kìnnen zainde blind weden, moar t verhoal gaait over n man dij echt blind is. En doudestieds gong t nait veul aans den in dizze tied. Ook al krigt man steun van regeren, lu mit n handicap hebben t stoer um n boane te vinden dij akkedaaierd. De man mout bedeln um in levent te blieven. Mor vot is e in ons verhoal gain noamloze meer. Hai wordt ja bie noam roupen: Bartimeüs. Dat betaikent letterlijk: zeun van ain dij hoog aanschreven is. Hai komt dus oet n goud nöst en zien femilie is in reken. En toch mout e deur zien gebrek non schontjen. Mor hai is goud bie en wait dat man dij veurbie komt wat veur hom doun kìn. Hai belkt: zeun van David heb meedlieden mit mie. Hai ropt: Kyrie-eleison. Jezus heurt t. As christenlu leuven we dat Jezus dij roup altied heurt en as wie roupen den waiten wie davve zulf ook in t ènne kommen mouten en aan t waark mouten. Wat ie bidden, wat ie vroagen, mouten ie zulm ook doun. Bievubbeld nait boegen veur onrecht. En is der ongeluk, loat joe den nait under t mous stoppen.
Rond t joar doezend ontstön de codex egberti, dit is [ 10 ] ofbeelden dij t verhoal van dizze mörn zain let.
Jezus geft opdracht aan zien discipeln, zien mit-aarbaiders, man te roupen. En as ze op hom toulopen peerdjen ze hom al aan: loat moudveren nait hangen, kom in t ènne, hair ropt joe. Drij lutje zinnetjes mit veul inhold.
Moud inspreken, ook as boudel der nait goud veur staait, is n eerste stap noar vertraauwen. Discipeln zeggen dat nait tegen beter waiten in zoas wie wel ais doun bie swoare kankerpatiënten dij wie opbeuren willen.
Zij kennen Jezus goud genog om te waiten dat as hai n mens aandacht geft der wat te gebeuren staait. Den wordt haile bestoan op kop zet.
Mor moud holden is nait genog. Der is ook actie neudeg. Ie mouten zulf in t ìnne kommen, in opstand kommen tegen wat joe overkomt. En dat dou je as dudelk is dat Hai joe roupen het. Hai, de Heer!
En Bartimeüs dut woar e veur roupen is. Hai gooit zien overjaze òf, zien bedelklaid, zien olle ik. En hai kòmt nait in t ìnne, nee hij sprìngt in t ìnne! En hai gaait noar Jezus. Dij vragt hom: wat wil ie dat ik veur joe dou? Jezus geft man volle ruumte. Jezus stelt n open vroage. Hai peerdjed aigen redzoamhaid aan. n Veurbeeld veur ale hulpverlainers. Wat willen joe dat ik veur joe dou? Haren directie van de NAM en bestuurders in Den Hoag dat ook mor ais aan slachtoffers van oardbevens in Grunnen vroagd. Dat was beter west den kouhandel van nou. Wodden der ja glin van in d hakken.
Wat willen joe dat ik veur joe dou?

Bartimeüs heurt de echte pastoroale zörge in vroage van Jezus. t Vuilt goud en vot is der tounoadern. Man nuimt hum ja rabbouni, mien meestertje.
Rabbouni, zörg dat ik weer zain kìn. Wat zol dat n bevrijden weden. Zain bedudt: nooit meer bedeln, aigen buksem ophollen. Man zegt t zo dat e wizze is dat Jezus hom aans zain loaten kìn. Hai het der ale vertraauwen in. En dat vertraauwen wordt nait beschoamd. Jezus zegt tegen hum: joen vertraauw het joe redt. En man kon weer zain en gong mit Jezus wieder.
As ie zowat mitmokt hebben den wil je niks aans meer den joen redder achternoa. Deur vannijs te zain, deur aans te zain, het zien levent inain n nije zin kregen, der komt weer körrel in.
[ 11 ] Belg Leon Merckx hef in twijdoezendtwaalm dit schilderij van Bartimeus mokt. Verbaldernd.
Zulf nuimt hai de blinde man n zainer. Hai kìn niks zain mor kikt daiper. Grode ogen binnen löcht schilderd. Volgens Merckx zag Bartimeüs mit zien innerlijk oog dat Jezus het löcht van de wereld is. Jezus de man dij zien blindhaid zol veraandern in aans zain. Zain in geleuf, zoas Oosterhuis zegt: Zain soms even
Zain
Dit dat joa nee opjagd wiederdreven
Nait kìnnen willen toch zo mouten leven
Overal naargens gainent op t spoor
Den doe(joe), ik heur dien (joen) stem, ik zai – soms even
t Zol schier weden as mensen van overal weg, oet t Westen of Grunnen, ais aans tegen dingen en wereld aan kieken zollen. Volgens drijslag: inzicht, umkeer en verdaipen. Mit geleuf en vertraauwen in nander, mor ook woakzoam en schaarp. Den kommen wie soamen op n aander plan. Gods plan mit ons en onze wereld. Kiek ais aans! Amen.